Nga: Dr. Dorian Koçi
Shtegtimi i vargut dhe filozofisë naimiane në letërsinë shqipe mund të ndihet fuqishëm në poezinë e Lasgush Poradecit “Poradeci” dhe “Tomorri” të Vehxhi Buharajës, ku pasioni për natyrën shenjtëron peizazhin dhe të bukurën. Në pamje të parë, ky adhurim mund të lexohet si një ndjenjë romantike ndaj ambientit, por në thelb ai buron nga një frymëzim më i thellë filozofik dhe atdhetar, që e kthen natyrën në një pasqyrë të qenies kombëtare. Nga ky ndjenjë estetike e lidhjes me natyrën, rrjedh një patriotizëm i brendshëm dhe i natyrshëm, që nuk predikon me slogane, por që rrezaton nga përjetimi intim dhe spiritual i vendit.
Patriotizmi poetik i Lasgushit dhe Buharajës nuk është i zhurmshëm, por i përshkruar me një ton të përmbajtur, meditativ dhe shpirtëror. Lumi Drin te “Poradeci” dhe Mali i Tomorrit te “Tomorri” nuk janë thjesht elemente gjeografike, por bëhen simbole të atdheut të përjetshëm, që jeton në kujtesën, frymën dhe mitologjinë e shqiptarëve. Ato janë pikat e përbashkëta të identitetit tonë, qendra energjie shpirtërore përmes së cilave ndjenjat nacionaliste marrin formë poetike dhe të shenjtë. Në vargjet e tyre, natyra nuk është vetëm sfond, por një entitet i gjallë, që bashkëjeton me njeriun dhe e ngjiz identitetin e tij; një natyrë që përmes shpendëve, maleve, ujërave dhe heshtjes, i jep një ton mistik, panteist dhe metafizik frymëzimit lirik kombëtar.
Poradeci
=======
Perëndim i vagëlluar mi Liqerin pa kufir
Po përhapet dal-nga-dale një pluhúrë si një hije.
Nëpër Mal e nër Lëndina shkrumb’ i natës që po bije,
Duke sbritur që nga qjelli përmi fshat po bëhet fir…
E kudó krahin’ e gjërë më s’po qit as pipëlim:
Në katund kërcet një portë…në Liqer heshtë një lopatë…
Një shqiponjë-e arratisur fluturon në Mal-të-Thatë…
Futet zemra djaloshare mun në fund të shpirtit t’im.
Tërë fisi, tërë jeta, ra… u dergj… e zuri gjumi…
Zotëroj më katër anë errësira…
Po tashi:
Dyke nisur udhëtimin mes-për-mes nër Shqipëri,
Drini plak e i përrallshëm po mburon prej Shëndaumi…”
Lasgush Poradeci
PËRPARA TOMORIT
=============
Bukuri këputur qiejsh mbi Tomorin sonte bie,
Më pushton që prej së largu dhe një shpirt prej lashterie,
Si shkëndi, si rreze dielli po afrohet valë – valë,
Ndënëqesh me mall të nxehur pastaj hapet me ngadalë
Edhe zbret si yll i ndezur ku shkon jeta në mjerime:
Gjer në fund të natës sime…
Dhe kjo dritë dhe kjo flakë, që po ndez një qiell floriri,
Që po qesh nga maj’ e malit si një diell ndaj të gdhirë,
Gaz’ i lar’ me drit’ thëngjilli që pikoi vetvetiu
është gaz’ i Afërditës që së lartësh vetëtiu
Nga dy buz’ si trëndafili edhe ranë ëmbëlsime;
Gjer në fund të natës sime…
Zog’ i shpirtit tundi krahët mbi Tomorin fluturoi!
Shpuz’ e mallit po valvitet, trete helmin, ligjëro
Thuaja si ia thot’ bariu kur dëgjon zën’ e gugashit,
Shko si shkon syr’ i gjahtarit nëpër udhën e larashit,
Qesh si qesh një shtize hëne përmbi faqen e dëbores,
Ndrin si ndrin një fije ari mu në buzën e kurorës
Dhe këndo posi bilbili me aq mall e drithërimë:
Gjer në fund të ditës sime…
Dhe pasi të këçë marrë frym’ e shpirt nga bukuria
Dhe pasi te keçë parë ca shkëndi nga dashuria,
Fute kokën ndënë krahë dhe dëgjo, o pëndëshkruar,
Sesi nga Osum’ i jetes buçet këng’ e amëshuar,
Si buçet nga goj’ e Zotit Fjal’ e urtë mençurie,
Si buçet nga buz’ e Muzës fjal’ e ëmbel bukurie,
Si buçet nga gjit’ e vashës fjal’ e zjarrtë dashurie…
Del nga fund’ i fshehtësisë sipër valëve të lumit
Dhe përhapet anembanë sa na zgjon nga nat’ gjumit,
Pastaj ngjitet lart’ lartë ku ndez jeta në shkëlqime:
Gjer në front të ditës sime…
Vexhi Buharaja
