Nga: Prof.Dr.Fejzulla BERISHA
Themelimi i shtetit të Kosovës mbi boshtin e partneritetit me SHBA-në
Kosova është ndër shembujt e rrallë në historinë moderne ku një popull i shtypur arriti të fitojë lirinë dhe të ndërtojë shtetësi përmes një përkrahjeje të drejtpërdrejtë dhe të palëkundur nga një fuqi botërore: Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ky fakt historik nuk është vetëm kujtim i një ndërhyrjeje humanitare të vitit 1999, por një gurthemel që përcakton drejtimin e natyrshëm të politikës së jashtme dhe të brendshme të Kosovës.
Në këtë kontekst, çdo qeveri që synon të sigurojë zhvillim të qëndrueshëm, njohje të reja, siguri kombëtare dhe integrim ndërkombëtar të Kosovës, duhet të ketë një orientim të qartë dhe të padiskutueshëm proamerikan. Kjo nuk përjashton ndërtimin e marrëdhënieve me vende të tjera, por përcakton boshtin mbi të cilin mbështetet ekzistenca dhe mbijetesa e shtetit të Kosovës.
2. Roli themelor i SHBA-së në lindjen e shtetit të Kosovës
Shteti i Kosovës u ndërtua mbi themelet e ndërhyrjes ushtarake të NATO-s në vitin 1999, ndërhyrje e cila ishte e mundur vetëm për shkak të vullnetit politik të Shteteve të Bashkuara për të ndaluar spastrimin etnik të shqiptarëve nga regjimi serb i Sllobodan Millosheviqit. SHBA jo vetëm që udhëhoqi këtë fushatë, por edhe vendosi legjitimitetin e një intervenimi humanitar pa rezolutë të OKB-së – një veprim i paprecedent që i dha popullit shqiptar të Kosovës shansin për të jetuar i lirë.
Operacioni “Allied Force” u realizua në një kohë kur Rusia kundërshtonte ashpër çdo ndërhyrje në “çështjet e brendshme” të Jugosllavisë. Megjithatë, SHBA vendosi të veprojë nëpërmjet NATO-s, duke siguruar për Kosovën një rrugë drejt çlirimit dhe vetëvendosjes. Ky akt e ka vendosur Kosovën përjetësisht në borxh moral dhe politik ndaj SHBA-së.
3. Konsolidimi institucional dhe shpallja e pavarësisë – produkt i mbështetjes amerikane
Pas ndërhyrjes, SHBA luajti një rol thelbësor në fazën e administrimit ndërkombëtar të Kosovës përmes UNMIK-ut, dhe më pas në përgatitjen për pavarësi. Draftimi i Kushtetutës së Republikës së Kosovës, krijimi i institucioneve të sigurisë dhe zhvillimi i strukturave demokratike u bënë në koordinim të ngushtë me ekspertë dhe institucione amerikane.
Ambasadori amerikan Frank Wisner ishte i dërguari i posaçëm i SHBA-së në bisedimet për statusin e Kosovës, ndërsa SHBA ishte ndër shtetet e para që e njohu pavarësinë më 18 shkurt 2008. Për më tepër, njohjet që pasuan ishin kryesisht rezultat i ndikimit diplomatik të Uashingtonit.
4. Siguria kombëtare dhe transformimi i FSK-së – vetëm përmes aleancës me SHBA-në
Forca e Sigurisë së Kosovës (FSK), që po kalon në fazën e transformimit në ushtri të mirëfilltë, është produkt i një procesi të mbikëqyrur dhe të financuar pjesërisht nga SHBA. Pa praninë e KFOR-it të udhëhequr nga NATO dhe pa partneritetin ushtarak me SHBA-në, Kosova do të mbetej e pambrojtur ndaj kërcënimeve të jashtme dhe të brendshme.
Në vitin 2023, SHBA furnizoi Kosovën me raketat anti-tank Javelin dhe mbështeti rritjen e kapaciteteve mbrojtëse përmes programeve të FMS (Foreign Military Sales). Asnjë vend tjetër nuk ka treguar nivel të tillë besimi dhe angazhimi në sigurinë e Kosovës.
5. Politika e jashtme dhe pengesat për njohje të reja – rëndësia e koordinimit me SHBA-në
Në një botë ku diplomacia bëhet gjithnjë e më e ndërlikuar, Kosova nuk mund të përballojë luksin e vetëizolimit ose të zhvillimit të një politike të jashtme autonome, në kundërshtim me qëndrimet e aleatëve perëndimorë. Çdo shkëputje nga boshti amerikan është në të njëjtën kohë dobësim i pozitës ndërkombëtare të Kosovës.
