Gjak për transfuzion japin vetëm personat e shëndoshë. Edhe pse personi i cili jep gjak duket i shëndoshë dhe ndihet mirë, mund të jetë i infektuar me ndonjë mikroorganizëm (virus, bakter, parazit). Sëmundja nuk mund të vërehet gjithherë.
Dr. Erëza Y. Durmishi
Transfuzioni i gjakut është një procedurë mjekësore në të cilën gjaku ose përbërësit e tij (si plazma, eritrocitet, trombocitet) jepen një personi përmes një vije intravenoze (IV). Kjo bëhet për të zëvendësuar gjakun e humbur ose për të trajtuar sëmundje që ndikojnë në përbërësit e gjakut.
Kur nevojitet transfuzioni i gjakut?
▪ Pas humbjes së madhe të gjakut nga trauma, kirurgji ose lindje
▪ Te pacientët me anemi të rëndë ose sëmundje të gjakut (si talasemia, leukemia)
▪ Për rritjen e trombociteve (te pacientët me rrezik për gjakderdhje)
▪ Gjatë trajtimit të kancerit ose terapisë me kimioterapi
Shumë njerëz dhurojnë rregullisht gjak për pacientët që kanë nevojë urgjente për gjak. Ky gjak i dhuruar duhet të ruhet me kujdes në qese të projektuara posaçërisht në një temperaturë specifike.
Kur një mjek përshkruan transfuzion gjaku për një pacient, atij i jepet gjak duke futur një gjilpërë në venat e tyre. Fundi tjetër i këtij tubi është i lidhur me qesen që përmban gjakun ose produktin e gjakut. Pastaj gjaku kalon ngadalë nga qesja në sistemin e qarkullimit të gjakut të atij pacienti.
Në përgjithësi, njerëzit të cilët kanë nevojë për transfuzion të gjakut marrin gjak të të njëjtit grup, por disa grupe gjaku janë të pajtueshëm me të tjerët. P.sh. në një rast emergjence çdonjeri mund të marrë grupin e gjakut 0 negativ dhe njerëzit me grupin a gjakut AB pozitiv mund të marrin gjak të çfarëdolloj grupi ABO. Njerëzit me grupin e gjakut 0 negativ njihen si dhurues universal, ndërkohë që ato me grupin e gjakut AB pozitiv si marrës universal.
Megjithatë, me anë të transfuzionit të gjakut personi në pamje të parë që duket i shëndoshë mund të bartë infeksionin te marrësi i gjakut.
Me anë të transfuzionit të gjakut personi në pamje të parë që duket i shëndoshë mund të bartë infeksionin te marrësi i gjakut.
Sëmundjet më të njohura të cilat mund të barten me anë të transfuzionit janë:
▪ Hepatiti B (HBV)
▪ Hepatiti C (HCV)
▪ HIV (Virusi i Imunodefiçencës Humane)
▪ Sifilisi
▪ HTLV I/II (viruse që mund të shkaktojnë sëmundje neurologjike ose leukemi)
▪ CMV (Citomegalovirusi) – sidomos i rrezikshëm për pacientët me imunitet të dobët
▪ Viruset e etheve hemorragjike, si Ebola (në raste shumë të rralla)
▪ Malaria (Plasmodium spp.)
▪ Toxoplasmoza
▪ Trypanosomiaza (sëmundja e gjumit, në vende endemike)
▪ Leishmanioza (në disa rajone)
Si shkaktohet infeksioni?
• Nëpërmjet rrugëve seksuale – hetero dhe homoseksuale
• Me përdorimin disa herë të gjilpërës, shiringave, instrumenteve
• Marrjen e drogës nëpërmjet venave
• Nga nëna tek fëmija
• Me transfuzion të gjakut.
Si ta pengojmë përhapjen e infeksionit?
Për të penguar përhapjen e infeksioneve gjatë transfuzionit të gjakut, nevojitet një sërë masash të rrepta sigurie dhe kontrolli. Ja hapat kryesorë:
1. Testimi rigoroz i gjakut të dhuruar. Praninë e agjenteve infektive te personat në dukje të parë të shëndoshë mund ta zbulojmë me anë të testimit të gjakut të tyre.
2. Zgjedhja e kujdesshme e dhuruesve. Pyetësor i detajuar për historinë mjekësore dhe udhëtimet e fundit. Dhënësit mund të ndihmojnë që të shmanget rreziku nga bartja e mikroorganizmave nga gjaku i dhënësit në gjak të marrësit me plotësimin e sinqertë të pyetësorit ose nëse kanë dhënë gjak me lajmërimin e mëvonshëm të transfuziologut të tyre që gjaku i tyre ndoshta nuk është për përdorim.
3. Sterilizimi dhe përdorimi i pajisjeve njëpërdorimëshe. Gjilpëra, qese gjaku, tuba etj. duhet të jenë sterile dhe vetëm për një përdorim. Kjo parandalon infeksionin nga pajisjet e kontaminuara
4. Rregullat e ruajtjes dhe transportit. Gjaku duhet të ruhet në temperatura dhe kushte të përcaktuara për të shmangur shumimin e baktereve
5. Trajnimi i personelit mjekësor. Personeli duhet të jetë i trajnuar për të ndjekur protokolle të sigurta të transfuzionit
6. Sistemi i gjurmueshmërisë. Çdo njësi gjaku duhet të ketë kod unik për të mundësuar gjurmimin në rast problemi
Këto masa janë standarde në shumicën e spitaleve moderne dhe qendrave të gjakut, dhe e bëjnë transfuzionin një procedurë shumë të sigurt, njofton telegrafi.
